Logboek & van alles (5)
Klik hier voor het overzicht over alle logboekpagina's of voor de vorige logboekpagina:
Overzicht logboek
Volgende logboekpagina: de wel van Welberg, een raadsel
De wel van Welberg, een raadsel
Welberg, waar komt die naam eigenlijk vandaan? Ik heb geprobeerd wat informatie te vergaren over de geologische achtergronden van mijn dorp. Ongetwijfeld zijn er Welbergenaren die er veel meer van weten: ik kom graag met ze in contact want ik heb redenen om hier nieuwsgierig naar te zijn.
Welberg, dat is zonneklaar: die dorpsnaam moet wijzen op wel of kwel (uit de grond omhoog komend water) op of rond een berg (een verhoging in het landschap, Nederlanders mogen graag overdrijven). Al koekelend en met mijn kennis van het Actueel Hoogtebestand Nederland (waar ik ooit projectleider van was) was me al snel duidelijk dat er inderdaad is sprake van enig hoogteverschil is op de Welberg. Dus dat typisch Welbergse spraakgebruik te spreken van "op de Welberg" is wel ergens op gebaseerd.
Het lijkt mij, maar dat weet ik niet helemaal zeker, dat de Welberg de noordelijkste uitloper is van de Brabantse Wal, een zeer oude (Pleistocene) zandrug die van Welberg naar Ossendrecht loopt en soms wel 20 meter uitsteekt boven het jonge (Holocene) polder- en kwelderlandschap aan de westkant. Met name bij Woensdrecht is de steilrand opmerkelijk, om niet te zeggen verbijsterend: zie de foto hieronder (van brabantsewal.nl). Ik weet niet zeker of je bij Welberg letterlijk nog van de Brabantse Wal mag spreken, maar de Welbergse Hoogstraat en de Corneliusstraat en de Welbergsedijk liggen zo'n twee meter hoger dan het omringende land.
Maar nu de 'wel'! Over welke 'wel' of 'kwel' gaat het in de naam van Welberg?
Vóór ik daarover meer schrijf, laat ik je zien waarom dit mijn belangstelling heeft. Er is in de kerk op de Welberg inderdaad sprake van wel! Dit verbaast mij zeer, maar ik laat het je zien. Op vele plekken in de tegelvloer van de Corneliusbasiliek (laat ik dat sjieke woord nog maar eens gebruiken, ook al is de tegelvloer niet zo sjiek) komt water naar boven. Op bepaalde plekken in de kerk zijn er altijd natte plekken te zien. Hoe kun je zien dat het water van onder de vloer komt? Het vocht zit altijd rond de voegen tussen de tegels, bij voorkeur op een kruispunt tussen voegen. Dat betekent zonder twijfel dat het water van onder de vloer komt. Ik heb het ook wel eens echt gezien: er lagen vele druppels op de vloer op de plek van de tweede foto hieronder. Dit lag onder de door mij verwijderde vlonder die later met één bankenrij is toegevoegd vóór de noordwestelijke vieringpijler.
Ik heb gelezen over de kwel die zo'n gigantische zandrug als de Brabantse Wal met zich meebrengt, maar dan gaat het natuurlijk om water dat op de Brabantse Wal in de bodem sijpelt en dan aan de westkant in het 10 tot 20 meter lager gelegen veen omhoog komt. Dat heeft niks met Welberg te maken. Verder is er sprake van de 'Brabantse Naad', ook al een geologisch verschijnsel dat met kwel gepaard gaat. Maar dat gaat over de grens tussen zand in het zuiden en veen in het noorden en die grens loopt van oost-Nederland naar het westen, tot zeg maar Ossendrecht. De Welbergse wel heeft dus ook daarmee niks te maken.
De Corneliusbasiliek is in 1928 gebouwd op het zand, maar dat is speciaal aangevuld voor de funderingen en de vloer van de kerk. Sterker nog, de Boomvaart aan de voet van de toren ligt 300 cm lager dan de vloer van kerk. Het parochiebestuur en het waterschap hebben hierom in de jaren negentienvijftig nog een stevig robbertje gevochten, volgens mij omdat de lekkende beschoeiing het grondwater niet onder de toren hield en daarmee de stabiliteit in gevaar bracht. Hoe kan er nu water opwellen onder de kerkvloer, terwijl de Boomvaart drie meter lager ligt? Ik weet het niet! Wie het weet mag het zeggen, serieus!
Het valt op dat de tegelvloer op sommige plekken tamelijk zwak is. Mijn heftruck, die zwaarder blijkt dan ik aanvankelijk dacht, leek aanvankelijk over de tegels te kunnen rijden, maar na verloop van tijd bezwijken de tegels op bepaalde plekken. En laten dat nu precies te plekken zijn die vochtig zijn! Je kunt dat hierboven zien.
Opmerkelijk is ook dat er plekken zijn in de betegeling van het voorplein van de kerk waar de tegels verzakken en verdraaien. Ik vermoed dat ook dit het gevolg is van een natte plek.
Overzicht logboek
Volgende logboekpagina: isternogniet
Met vriendelijke groeten,
Rens Swart